Hoe zit dat nou precies met spelt en gluten?

Tosti van Soma speltkoren ©

"Ik eet tegenwoordig speltbrood. Ja joh, dat is glutenvrij en dat is véél beter voor je!"

Hoe vaak ik dat in het afgelopen jaar al wel niet gehoord heb, ik weet het niet. Vaker dan mij lief is en eigenlijk kan ik mij er best wel over opwinden. Het is namelijk de grootst mogelijke onzin! Maar wat is dan wel waar en hoe zit dat nou precies met spelt en gluten en zo?

Spelt is een glutenbevattend graan, dat verwant is aan tarwe. Spelt bevat dus wel gluten en is dus niet geschikt voor mensen met coeliakie (= glutenintolerantie). Spelt past ook niet in een glutenvrij dieet. 

Wat zijn gluten?
Gluten is een eiwit dat van nature voorkomt in tarwe, rogge, gerst, spelt en kamut. Producten die van deze granen gemaakt zijn, bevatten dus ook gluten. Bijvoorbeeld brood, crackers, beschuit en koekjes. Dat zal je niet verrassen. Maar je komt gluten ook tegen in producten waar je het misschien niet verwacht, bijvoorbeeld omdat glutenbevattende granen als bindmiddel zijn gebruikt. In snoepjes, sauzen, soepen, borrelnootjes en ijs. Dat betekent dus dat je altijd heel goed moet opletten wat je eet. Lees altijd de etiketten!

Wat is coeliakie?
Coeliakie (spreek uit: seu-lia-kíe) is een glutenintolerantie: een gluten overgevoeligheid. Coeliakie is géén allergie, maar een auto-immuunziekte. Iemand met coeliakie wordt ziek wanneer hij of zij iets eet dat gluten bevat. De mate en ernst waarin iemand ziek wordt, verschilt per persoon. Iemand die coeliakie heeft, heeft dat levenslang. En dat betekent dat je levenslang moet opletten dat je nooit gluten eet. Niet in brood, niet in taart, niet in soep of snoep, niet met Sinterklaas, kerst of op je verjaardag. Nooit.

Wat is tarwe allergie?
Tarwe allergie is wat anders dan coeliakie. Ten eerste is tarwe allergie geen intolerantie en geen auto-immuunziekte, maar echt een allergie. Iemand die een tarwe allergie heeft, verdraagt geen tarwe. Tarwe allergie is één van de top 8 voedselallergieën en komt het meest voor bij kinderen. Welke klachten en de ernst van de klachten die iemand krijgt, verschilt per persoon. Reacties kunnen zelfs levensbedreigend zijn.

Glutenvrij eten
Ziek worden van eten dat eigenlijk goed voor je zou moeten zijn, zoals tarwe en andere glutenbevattende granen, is geen pretje. 24 uur per dag, 365 dagen per jaar opletten wat je eet, zodat je niet per ongeluk toch gluten binnen krijgt, heeft veel impact op je leven. Natuurlijk kun je prima glutenvrij leven en eten, maar iemand die een glutenovergevoeligheid heeft, eet niet voor zijn lol glutenvrij, maar om een medische reden. Zo maar glutenvrij gaan eten, omdat je denkt dat het goed voor je is, of omdat je in de social media leest dat het hip is, of omdat je favoriete zangeres óók glutenvrij eet, of omdat je snel wat kilo's kwijt wilt om er in je bikini goed uit te zien, is gewoon dom. Gluten is een belangrijk eiwit dat je niet zo maar weg kunt laten uit je eetpatroon. Natuurlijk is het prima om geregeld eens een dag glutenvrij te eten. Dat doe ik ook. En natuurlijk kun je best wat minderen met glutenrijke producten. Variatie in de keuken en op je bord, is nu eenmaal belangrijk. Wil je echt helemaal glutenvrij eten, omdat je het gevoel of idee hebt dat het beter voor je is, vraag dan altijd advies aan een diëtist. Echt.

Wie kan er nu eigenlijk wel speltbrood eten?
Iedereen die spelt verdraagt, kan natuurlijk gewoon genieten van speltbrood. Voor mensen met coeliakie is spelt niet geschikt. Voor mensen met een tarwe allergie of overgevoeligheid is spelt ook niet per definitie geschikt. Er zijn echter mensen met een tarwe overgevoeligheid bij wie spelt geen klachten veroorzaakt.

Wat is er wel waar?
Spelt is gezond (voor wie het verdraagt!) maar niet gezonder dan tarwe. Ze komen uit dezelfde familie en bevatten dezelfde voedingsstoffen. Spelt en tarwe bevatten ongeveer evenveel vezels en vezels zijn natuurlijk goed voor je darmen. Bovendien is spelt gewoon erg lekker. Ik eet regelmatig speltbrood (en andere speltproducten) gewoon omdat ik het lekker vind. Ik wissel tarwe- en speltbrood af omdat het past in een gevarieerd eetpatroon.

Speltbrood
Veel speltbrood dat je in de winkel kunt kopen, bevat meer dan alleen spelt en dat is jammer. Speltbrood is niet per definitief tarwevrij! Vaak bevat speltbrood allergenen als soja, tarwe en lupine. Dat is niet nodig. Mijn speltbrood haal ik bij de bakker, dat is echt gebakken van speltmeel. Je kunt het natuurlijk ook heel eenvoudig zelf maken. Vervang tarwebloem door speltmeel (eventueel bloem) en voeg eventueel nog een klontje boter of een scheutje olie toe voor een smeuïger resultaat. Volg verder het basisrecept voor brood (voeg water, gist en zout toe). 

Tosti van Soma speltkoren ©

Speltkoren test (Soma)
Ik testte onlangs uit de #Foodybox het speltkoren (brood) van Soma. Het spelt in het brood is afkomstig van eigen bodem en ambachtelijk gemalen in een door waterkracht aangedreven molen. Daar word ik blij van. Immers: wat dichtbij groeit, is lekker, zeker als dat met respect voor mens en milieu gebeurt! Het brood is ook lekker. Voorgesneden in dunne plakjes doet het manlief denken aan roggebrood maar mij meer aan het Duitse brood dat mijn moeder vroeger net over de grens kocht. Beide associaties blijken niet zo gek: Soma is een Limburgse bakkerij, o.a. van oudsher bekend om het gerezen roggebrood. Inmiddels is het ook in (o.a.) Duitsland verkrijgbaar.

Smaakvol is het brood zeker, ook manlief is enthousiast. Wat ik persoonlijk jammer vind, is dat het ook een behoorlijke ingrediëntendeclaratie heeft. Ik lees bovendien allergenen als rogge, tarwe gerst, lupine en soja. Het bevat geen melk of ei! Op het etiket staan de allergenen keurig vetgedrukt. De allergenendeclaratie op de website is wat verwarrend, daar staat bij allergenen alleen een kruisbesmettingswaarschuwing voor hazelnoten (overigens bevat ook het etiket een kruisbesmettingswaarschuwing voor noten) en staan overige allergenen niet benadrukt. Dat moet je zelf uit de tekst halen. Mijn eerdere waarschuwing blijft van kracht: lees altijd de etiketten en niet alleen de allergenen declaratie!

Het Speltkoren van Soma is verkrijgbaar bij de meeste supermarkten. Het blijft behoorlijk lang goed en het is echt lekker. Ik maakte er de heerlijkste ui-gruyere tosti's mee, daarvoor bleek het brood heel geschikt. Het bruint prachtig, met precies de juiste bite en een subtiel zoetje in de korst. Ben je niet overgevoelig voor glutenbevattende granen (of andere in het brood aanwezige allergenen), dan kun je dit brood zeker eens proberen. Al is het maar ter afwisseling.

Wil je meer weten over coeliakie of tarwe allergie en wat je wel of niet kunt eten? Vraag dan advies aan een arts of diëtist (ik ben dat niet!) of raadpleeg de website van de Stichting Voedselallergie en de Coeliakie vereniging.

Culinaire groet,
x Larisse

*** Super leuk als je van mijn blogs geniet! Maar vergeet niet: op alle teksten, recepten, culitips en beelden berust auteursrecht (soms ook van anderen) en is merkrechtbescherming Larisse® van toepassing! Wil je naar een recept, tip of beeld verwijzen, vraag het dan even! Het Soma brood is beschikbaar gesteld in de Foodybox. Het is mijn eigen keuze om hier over te schrijven. ***